«Αν δεν εμπιστεύομαι την μνήμη μου, γράφω, κρατώ σημειώσεις για να θυμάμαι.»[1] Αν δεν εμπιστεύομαι το μνημονικό μηχανισμό που διαθέτω, χρειάζομαι μια εξωτερική ως προς εμένα κατασκευή, που να μπορεί να προφυλάσσει και να διατηρεί τα δεδομένα προς αποθήκευση. Να τα ταξινομεί, να τα ονομάζει, να τα οργανώνει με βάση ένα σύστημα και έναν κώδικα, και μετά να τα διαθέτει ώστε να μπορώ εγώ να τα επαναφέρω στην πραγματικότητα μου, να τα κάνω ορατά και πάλι, να μην τα αφήνω να διαφύγουν από τη μνήμη μου.
Πως θυμάμαι; Αντιστοιχώντας αντικείμενα ή λέξεις σε αυτά που θέλω να θυμάμαι; Τι ακριβώς θυμάμαι; Πώς κατασκευάζεται και τι περιέχεται στο μνημονικό υλικό μου; Τα πάντα, οτιδήποτε αντιλαμβάνομαι με τις αισθήσεις, μπορεί να αποτελέσει υλικό προς μνημόνευση, ακόμη αν δεν το επιθυμώ ακόμη και αν δεν με ευχαριστεί να το θυμάμαι ή με ενθουσιάζει η ιδέα να το θυμάμαι για πάντα. Ποια είναι η διαδικασία με την οποία ένα γεγονός που βιώνω μεταφέρεται και αποθηκεύεται ως γεγονός της μνήμης, μετατρέπεται δηλαδή σε μνημονικό ίχνος;
Ο Freud προσπαθώντας να καταλάβει με ποιον τρόπο αποθηκεύονται τα γεγονότα στη μνήμη μας, σε ένα κείμενο του (Α Note upon the “mystic writing pad”, 1925) αναφέρεται στις τεχνικές με τους οποίες ο ίδιος ενισχύει τη διατήρηση στη μνήμη του γεγονότων, χρησιμοποιώντας μεθόδους και συστήματα εξωτερικά ως προς το δικό του μνημονικό- αντιληπτικό σύστημα. Καταγράφοντας και αξιολογώντας τις δυο αυτές τεχνικές, ο Freud εικάζει για τον τρόπο που το δικό του μνημονικό σύστημα λειτουργεί.
Από τη μια πλευρά βρίσκεται η μόνιμη εγγραφή σε φύλλα χαρτιού. Γράφει σε χαρτί, γεμίζει μια σελίδα με αυτά που θέλει να διατηρήσει, χρησιμοποιώντας έναν κώδικα τον οποίο γνωρίζει για να περιγράψει το γεγονός, έτσι ώστε να μπορεί να τον αναγνωρίσει και αργότερα, όταν χρειαστεί να τον ανακαλέσει. Αφήνει σημάδια πάνω σε μια επιφάνεια, για να μπορέσει, επιστρέφοντας σε αυτά τα σημάδια, να οδηγηθεί σωστά, να ανακατασκευάσει πλήρως την εικόνα της επιθυμητής ανάμνησης. Τα σημάδια αυτά μένουν μόνιμα εκεί, δεν μετατοπίζονται. Γεμίζει την πρώτη σελίδα, γράφοντας όπου είναι δυνατόν. Κάποια στιγμή το φύλλο του χαρτιού δεν μπορεί να συγκρατήσει νέα δεδομένα. Και εκείνη τη στιγμή πρέπει να αλλάξει σελίδα, να ξαναβρεθεί σε μια καινούργια, καθαρή, κενή επιφάνεια, αφήνοντας πίσω του τα ήδη εγγεγραμμένα, ξεχνώντας τα προς στιγμή. Μέχρι να γεμίσει και αυτή, και η επόμενη. Το γύρισμα κάθε σελίδας ισοδυναμεί με ένα μικρό τραύμα που διαλύει τη μέχρι τότε συνέχεια και τον αφήνει προς στιγμή έκθετο στη λήθη. Θέλει να βλέπει όλα αυτά που έχει να θυμηθεί, αλλά η δυνατότητα απορρόφησης νέων δεδομένων ενός φύλλου χαρτιού είναι δεδομένη και εξαντλήσιμη. Για να συνεχίσει να καταγράφει, θα πρέπει συνεχώς να αυξάνει την επιφάνεια, προσθέτοντας, νέες σελίδες. Μπορεί να γεμίσει αρκετές σελίδες με τα ίχνη αυτών που δεν θέλει να ξεχάσει, αλλά πάντα κάθε σελίδα θα χωράει συγκεκριμένα ποσότητα ιχνών, που καθώς θα γυρίζει η επόμενη σελίδα, θα ξεχνιούνται προσωρινά. Το γεγονός προς ενθύμηση τεμαχίζεται, χωρίζεται σε μέρη σελίδας, σε φύλλα χαρτιού. Τα ίχνη διατηρούνται πάνω στο φύλλο του χαρτιού, και συνεχίζουν να παραπέμπουν στα αντίστοιχα γεγονότα, σχεδόν για όσο καιρό μπορεί να διατηρήσει ανέπαφα τα χάρτινα αυτά φύλλα.
Την δεδομένη αποθηκευτική ικανότητα μπορεί να ξεπεραστεί χρησιμοποιώντας μια και μόνο επιφάνεια που να έχει άπειρη δυνατότητα εγγραφής- αποθήκευσης νέων δεδομένων, με την προϋπόθεση πως κάθε φορά που εξαντλείται η επιφάνεια προς εγγραφή, θα σβήνεται, και θα επανέρχεται στην αρχική, άδεια, κατάσταση. Μια τέτοια διαδικασία περιλαμβάνει έναν πίνακα και μια κιμωλία. Με αυτή την τεχνική μπορεί να αποθηκευτεί άπειρο υλικό, που περιοδικά όμως θα εξαφανίζεται από την επιφάνεια της όρασης και αντίληψης μου. Στην προσπάθεια για αποθήκευση υπάρχει ανάγκη να σβηστούν δεδομένα , για να χωρέσουν και τα υπόλοιπα, αφαιρώντας από τα δεδομένα την δυνατότητα να παραμένουν συνεχώς στην επιφάνεια, συνεχώς ορατά.
Πως θα μπορούσε να συνδυαστούν και οι δυο αυτοί τρόποι απομνημόνευσης; Να υπάρξει δηλαδή μια τεχνική όπου η επιφάνεια στην οποία εναποθέτω το ίχνος το οποίο επιθυμώ να θυμάμαι, να μην σβήνει ποτέ, να είναι πάντα διαθέσιμο, και ταυτόχρονα η επιφάνεια αυτή να διαθέτει ικανότητα άπειρης συσσώρευσης τέτοιων ιχνών, χωρίς να χρειάζεται να την πολλαπλασιάζω ή να την αντικαθιστώ. Να μην υπάρχει κανενός είδους απόρριψη μνημονικού υλικού γιατί οι δυνατότητες του συστήματος είναι δεδομένες.
Ο Freud ανακαλύπτει μια τέτοιου είδους τεχνική χρησιμοποιώντας το μαγικό σημειωματάριο, το οποίο εκείνη την εποχή εισάγεται στην αγορά. (εικ. 1 και εικ.2 ) Πρόκειται για ένα αντικείμενο που συνδυάζει και τα δυο είδη αποθήκευσης, χρησιμοποιώντας τα χαρακτηριστικά και ενός σημειωματάριου με σελίδες χαρτιού και ενός πίνακα εγγραφής με κιμωλία. Αποθηκεύει μόνιμα, άπειρα ίχνη. Αποτελούμενο από δυο διαφορετικούς μηχανισμούς αποθήκευσης, συναρτούμενους σε ένα μόνο σύστημα.
Ένα λεπτό, διαφανές χαρτί, που συνδυάζεται μαζί με μια επιφάνεια από κυτταρίνη, τοποθετείται μπροστά από μια επιφάνεια από κερί. Χωρίς να εξαρτάται από το υλικό που πρέπει θα χρησιμοποιηθεί για να σημειώσει πάνω στην επιφάνεια, (μελάνι, μολυβί, κιμωλία) ένα οποιοδήποτε αιχμηρό αντικείμενο μπορεί να χαράξει ίχνη πάνω από όλες τις στρώσεις, χαρτιού, μεμβράνης, κεριού, και αναδιανέμοντας το υλικό του εύπλαστης κέρινης επιφάνειας, να σχηματίσει τα επιθυμητά σημάδια, τα οποία εμφανίζονται στην τελική επιφάνεια του χαρτιού. Αυτό μπορεί να συνεχίζεται μέχρι να γεμίσει ολόκληρη η επιφάνεια, όποτε και με μια κίνηση, αποκολλώντας την επιφάνεια του χαρτιού από εκείνη της κυτταρίνης, το ορατό ίχνος χάνεται. Παραμένει ένα ίχνος στο βαθύτερο υπόστρωμα του κεριού, το οποίο υπό κατάλληλο φωτισμό, μπορεί να αναδυθεί. Σε αυτό το βάθος μπορεί να αποδειχτεί επίσης ότι υπάρχουν σημάδια από παλαιότερες εγγραφές, χωρίς αυτές να είναι παρούσες στη συγκεκριμένη στιγμή, στο πρώτο, ορατό, επίπεδο του. Η αποκόλληση των δυο επιφανειών καταστρέφει το προσωρινό σημάδι και φωτίζει το μόνιμο ίχνος. Το μαγικό σημειωματάριο του Freud συνδυάζει δυο είδη μνημονικών τεχνικών στο ίδιο σύστημα, χωρίζοντας το σε δυο μέρη, της προσωρινής, εγγραφής νέων ερεθισμάτων, επιφάνεια του χαρτιού, και την μόνιμης, αυτόματης αποθήκευσης, επιφάνεια του κεριού. Με τη διάλυση του συστήματος που ενώνει τα δυο είδη μνημονικού αποθηκευτικού χώρου, το προσωρινό ίχνος χάνεται μια για πάντα και το σταθερό, αποθηκευμένο ίχνος επιδεικνύει την μονιμότητα του. Το μνημονικό ίχνος, υπάρχει, χωρίς να είναι απαραίτητα ορατό.
Κατά τον Freud η μνήμη μας λειτουργεί όπως και στο μαγικό σημειωματάριο, αποτυπώνει και ταυτόχρονα σβήνει για να δεχτεί νέα ερεθίσματα, αφήνοντας σημάδια στο πιο βαθύ στρώμα του συστήματος. Με τη μέγιστα δυνατή χωρητικότητα δεδομένων, το αντιληπτικό σύστημα μας, λειτουργεί με δυο παράλληλες και αντιθετικές κινήσεις. Σβήνει και γράφει, σβήνει για να μπορεί να γράψει, γράφει γνωρίζοντας ότι μπορεί να σβήσει όταν το χρειαστεί,. Η μνημονική καταγραφή των ερεθισμάτων θα μπορούσε να περιγραφεί ως τη μάχη μεταξύ δυο χεριών που το ένα γράφει και το άλλο σβήνει αυτό που έχει γραφτεί. Η ενδιάμεση περιοχή ανάμεσα στο διατηρώ και στο σβήνω, ανάμεσα στο ορατό και σε αυτό που δεν μπορεί να ειδωθεί πια, η ενδιάμεση περίοδος λίγο μετά από την έγγραφη και λίγο πριν από το σβήσιμο, δημιουργεί αυτό που τελικά θα απομείνει στη μνήμη.
[1] S.Freud, “A note upon the Mystic Writing Pad” , General Psychological Theory, XIII, 1925
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου